Paluch koślawy:
najczęstsze pytania

Przyczyny powstawania deformacji koślawej palucha są liczne. Główną rolę odgrywają predyspozycje dziedziczne oraz wieloletnie noszenie ciasnego obuwia z wysokim obcasem.
Paluch odchyla się na zewnątrz, natomiast kość śródstopia (jak na obrazku) do wewnątrz, tzn. w kierunku linii środkowej ciała. Doprowadza to do powstania widocznego i bolesnego uwypuklenia.
Uwypuklenie nie jest prawdziwą wyroślą kostną. Jest głową kości śródstopia, która wyczuwalna jest z powodu deformacji. Przebiegający w tej okolicy nerw grzbietowy palucha może być drażniony w obuwiu i powodować uczucie drętwienia lub uciążliwe, palące bóle palucha.
Poprzez tą deformację paluch traci część swojej istotnej funkcji podpórczej, więc sąsiednia druga kość śródstopia jest przewlekle przeciążona. Przeciążenie objawia się bolesnym zgrubieniem skóry pod drugą (również często pod trzecią) głową kości śródstopia. Znajdujące się w tej okolicy ścięgna i torebki stawów są podrażniane i mogą zostać uszkodzone, co skutkuje zaburzonym balansem małych palców i rozwojem palców młoteczkowatych.

Paluch koślawy nie jest niebezpieczną chorobą. Do czasu, kiedy w niewielkim stopniu lub wcale nie przeszkadza, operacja nie jest zalecana. Również profilaktyczny zabieg nie jest konieczny, ponieważ późniejsza korekcja nadal będzie możliwa nawet, jeżeli deformacja mocno nasili się. Jeżeli jednak dochodzi do regularnych dolegliwości, wtedy operacja jest dobrym i uzasadnionym rozwiązaniem.

W literaturze medycznej opisano liczne metody operacyjnej korekcji palucha koślawego. Celem zabiegu chirurgicznego jest możliwie wierne odtworzenie prawidłowej anatomii, takiej jak przed wystąpieniem deformacji. Nieprawidłowo ustawiona kość śródstopia, która kieruje się do środka, musi zostać skorygowana i w tej pozycji ustabilizowana. Paluch ustawia się w prostej linii z kością śródstopia i podejmuje swoją funkcję podpórczą, jednocześnie usuwając przeciążeniowe bóle podeszwy. Najczęstszą przeprowadzaną w naszym ośrodku operacją jest osteotomia Scarf, która jest opisana poniżej.
Korekcję uzyskuje się poprzez przecięcie kości (osteotomię), która zostaje ustabilizowana dwoma małymi śrubami w prawidłowej pozycji do czasu wygojenia się kości (6-8 tygodni). Po tym okresie śruby nie są już konieczne, lecz usuwa się je rzadko, ponieważ nie są wyczuwalne.
Operacja trwa około godziny. Powikłania są w chirurgii stopy rzadkie, lecz nie można ich całkowicie wykluczyć. Możliwe powikłania opisane są w osobnej broszurze i są omawiane w czasie rozmowy z lekarzem.
Jednym z powikłań po operacji palucha koślawego może być nadmierna korekcja. Jednak ta rzadka komplikacja występuje do kilku tygodni po zabiegu i musi zostać skorygowana poprzez dodatkowy zabieg.

Najcięższe deformacje wymagają intensywniejszego postępowania. Zależnie od przypadku wadliwe ustawienie kości śródstopia można skorygować poprzez korekcję na poziomie śródstopia lub czasem poprzez korygujące oś usztywnienie palucha. Dla tych przypadków należy też dostosować postępowanie pooperacyjne.

Pacjent zgłasza się na Izbę Przyjęć na jeden dzień przed operacją w celu wykonania podstawowych badań laboratoryjnych. Zabieg wykonywany jest zazwyczaj w znieczuleniu regionalnym (tzw. znieczulenie “od pasa w dół”), choć ostateczna decyzja zapada po rozmowie pacjenta z anestezjologiem.

Bóle po zabiegu, jeżeli wogóle występują, można efektywnie opanować prostymi środkami przeciwbólowymi. Całkowite obciążanie operowanej stopy nawet bez kul jest możliwe w specjalnym bucie pooperacyjnym. Po operacji powinno się ograniczyć wstawanie w pierwszej dobie, aby zminimalizować krwawienie. Opatrunek jest zmieniany następnego dnia. Jego wykonanie jest bardzo proste. Nici są najczęściej rozpuszczalne i nie wymagają usuwania. Od momentu, kiedy rana jest sucha (z reguły po 7-10 dniach), można myć stopę. Należy jednak pamiętać, że nadmierne moczenie rany przedłuża gojenie i kontakt z wodą powinien być ograniczony. Po myciu rana powinna zostać zabezpieczona suchym opatrunkiem.

Po dwóch dobach po zabiegu pacjent jest wypisywany ze szpitala. Na pierwszą kontrolę pacjent zgłasza się po 4-5 tygodniach. Do tego czasu dozwolone jest chodzenie jedynie w specjalnie dobranym bucie pooperacyjnym. Najczęściej po pierwszej wizycie kontrolnej można chodzić w normalnym bucie, który powinien być miękki i szeroki. Twarda podeszwa buta zapewnia dodatkowo podparcie dla stopy we wczesnym okresie pooperacyjnym. Około 3 miesiące po zabiegu stopa jest możliwa całkowicie sprawna. Przez pewien czas możliwa jest jeszcze pewna tendencja do obrzęku stopy.

Prawidłowe postępowanie daje dobre wyniki pooperacyjne idące w parze z zadowoleniem pacjenta. Chirurgia palucha koślawego jest niesłusznie często za bolesne i zawodne postępowanie. Niestety ta opinia nie jest poparta doświadczeniem w tej dziedzinie.